پښتو او پاکستان
(ليک : محمدارشد خان)
=============
پاکستان یو کثیرالقومي ملت دې خو په دې وطن ده اوسیدونکو نورو قومونو په شان ده پښتنو هم په نړۍ کښې ده ټولو نه لوي کور دې- ده سرکاري اندازو ده جائزې مطابق ده نړۍ په کم و بیش ۴۵ ملینه پښتنو زبانه خلکو کښې ۳۵ ملینه په پاکستان کښې اوسي او ده دې نه علاوه په ملینونو نسلاََ پښتانه یا پټهانان ده پنجاب او ده سند ده معاشرت حصه چې ده لودیانو، شیرشاه سوري او احمد شاه غوندې پښتنو باچایانو نه علاوه ده مغلو په وخت کښې ده دې علاقو ده پښتنو جرنالانو او حاکمانو په ملاتړ دیره شوي ووچې اوس مقامي ژبې لکه پنجابي، سرائیکي یا بیا اردو وائي- په دې حساب په نسلي او لساني توګه ده نړۍ ده ۸۰% نه زیات پښتانه نَن پاکستانیان دي چې په فارسي تاریخي ادب کښې به ورته ده ایرانیانو په ژبه افغان او په هندي اصطلاح کښې به ورته پټهان وایو خو ده دوي په خپله ژبه او دستور کښې ورته پښتانه واۍ چې پښتو کوي او واۍ او پښتونخوا يي په پاکستان کښې ده وطن نوم دې ـ نَن ده پټهان ټکې ده غیرهندي نسلونو ده پاره یو عمومي ټکې دې او افغان ده افغانستان ده وګوړو ده پاره یو عمومي اصطلاح- ده پښتو ژبې ادب او ثقافت زیږیدلې او لوې شوې په اوسنۍ خیبر پښتونخوا کښې دې چې اوس ده پاکستان یوه اهمه برخه ده- ده پښتو ژبې معلوم ادبي تاریخ ده پیر روښان ده کتاب خیرالبیان نه شروع کیږي- پیر روښان یو فلسفي او قامي اتل وو چې په بنیادي تعلق یې ده وزیرستان ده برکیانو ده قبیلې سره وو خو زیږدلې په ۱۵۲۵ء کښې په اوسني پنجاب کښې وو او ده پښتو ده حروف تحجي ایجاد کوونکې وو- ده هغه نه پس ده یوسفزو ده وطن ده وزير شیخ ملي دفتر او ده اخوند درویزه بابا تصنیفات ده پښتو ژبې ړومبۍ ادبي اثاثې وې او بیا ورپسې ده خوشال خان خټک او رحمان بابا ده شاعرۍ روښانه ادبي دور وو-
------------------------------------------------
ده پاکستان ده جوړیدو نه پس پښتانه سره ده خپلې او کلتور ده ملک په ټولو حصو کښې ده کاروبار، مزدورئ او سرکاري نوکرو ده پاره میشته شو او نَن که یو طرف ده پښتوخواه په خوا کښې ده پاکستان دارلحکومت اسلام اباد ده پیښور نه پس ده پښتنو ده ابادۍ ده ټولو نه لوې تناسب لري نو بل طرف ته ده ملک ده ټولو نه لوي ښار او تجارتي مرکز کراچئ په نړئ کښې ده ټولو نه لویه ښاري پښتانه ابادي لري چې پښتانه پکښې ده پنجاب او سند ده خلکو نه هم زیات دي او ده مزدور نه راواخله تر ده سند ده حاکمانو او لویو کاروبارونو ده مالکانو په توګه مستقل میشته دي- ده کمو پښتنو نه چې په اوسني هند او پنجاب کښې پښتو هیره شوې هغه ده مملکت خداداد پاکستان ده جوړیدو نه سوونه کاله مخکښې شوې ده- ده پښتنو په حمایت او ده دې سیمې ده نورو مسلمانانو سره په شریکه ده هلو ځلو او قربانو سره چې پاکستان جوړ شوې نو ده رحمان مومند بابا، حمید مومند بابا او خوشال خټک نه راروخله تر غني خان بابا او حمزه شنواري بابا پورے ده پښتو په ادبیاتو ده تاریخ ده ټولو نه زیات کار ده پیښور پښتو اکیډمئ کړې- د چارسدې ده خاورې د محمد اعظم اعظم، د مردان د خاورې همایون هما، د دیر ده خاورې اباسین یوسفزئ، د خټکو ده سیمې ډاکټر راج ولي خټک، د نوښار د سیې سعدالله جان برق او د پیښور قلند مومند د پاکستان ادارو پیدا کړي چې د پښتو خدمت یې د مور پشان کړې- د پښتو فنون لطیفه لکه ډرامه او د نوي دور د پښتو موسیقي نړئ ته ریډیو پاکستان پیښور او پاکستان ټیلي ویژن پیښور ورپیژندلې- خیال محمد استاد، ګلنار بیګم، معشوق سلطان، رفیق شنواري، ماه جبین قزلباش او شکیله ناز ده پاکستان پښتانه اوازونه دي- اسماعیل شاهد (مانې)، قاضي ملا، سردار باچا، او سید رحمان شینو، بدر منیر، اصف خان، یاسمین خان، جميل بابر (سپین خان) او ده کوټې حبیب پانیزئ (بیلتون) ده پاکستان ده ټیلي ویژن او سینیما ده پښتو ډرامې او فلم په لار ده پښتو ده فنون لطيفه ده روښانه و خت بنیاد ایښې وو-
---------------------------------
پښتو وایونکي ورځ په ورځ زیاتیږي ـ شل کال مخکې سندهي د پاکستان دویم لویه ژبه وه خو اوس پښتو د پاکستان لویه ژبه ده ـ مخکې په پاکستان کښې یو راډیو پیښور وو چې په څلرویشت ساعتو کښې ټول دري ساغت د پښتو نشریات خپرول ـ ـاوس تقریباً په هر یوه ولسوالۍ کښې د پښتو خپل ایف ایم راډیو لرو ـ دا خیبر نیوز ـ ای وې ټې خیبر ـ مشرق ټې وې ـ پشتو ون ـ بول پښتو او داسی نور واړه چینلونه د پښتو لرو ـ په کال کښې په پښتو ژبه زرګونه کتابونه چاپ کیږي ـ ـپه پاکستان کښې ده پښتنو کلتور په خپله ده پښتو ژبې حفاظت کوي ځکه چې ده ملک په هره ګوټ کښې ده هر حیثیت پښتانه ده خپلو بچو سره خبرې په پښتو کښې کوي- د دې مقابله کښې د پنجاب خلق پنجابي او سند خلک خپلې مورني ژبې کلیوالې او د په رسمي توګه د هغې وئیل د کم تعلیم نخه ګنړي او چې په ښارونو کښې میشته شي نو اردو وائ چې درباري او فرهنګي ژبه ګنړل شي- دغه شان په افغانستان کښې د پښتو په نوم رسمي حیثیت دي خو ړومبې خو د کابل اکثر پښتانه حاکمان په پښتنو بلد نه وو او بل دا چې په افغانستان کښې د غیر پښتنو مورنۍ ژبه دري یا فارسي ده چې په دې سیمه کښې د انګریز د راتلو نه مخکښې د ټولو دولتونو درباري او رسمي ژبه پاتې شوې او یو لوې ادبي تاریخ او سرمایا لري او په دې وجه د افغانستان د افسر شاهئ او ضابتو ژبه ده او په مقابله کښې یې د افغانستان پښتانه په ادبي توګه او تعلیمي توګه ډیر کمزورې تاریخ او حالت لري- په دې وجه اکثر افغاني پښتانه شته من خلک او واکداران په کورونو کښې هم دري وائ او په کابل کښې اکثر پښتنو وړو له هم پښتنو نه ورځي او د وسني شمیرې مطابق د پښتنو ابادي په کابل کښې ۲۵% پاتې ده- په پاکستان کښې اردو او انګریزي سرکاري او بین الملتي رسمي حیث لري- انګریزي خو نریواله ژبه ده خو د اردو هم د پښتنو سره په ثقافتي توګه د مقابلې کیفیت نه دې ځکه چې په پاکستان کښې دا د یو نسلي قوم مورنۍ ژبه نه ده, بلکه په جنوبي او مرکزي ایشیا کښې د مسلمان تهذیب یو کثیرالقومي اثاثه ده چې پښتنو، پنجابیانو، سندیانو او هندي مسلمانانو ټولو پکښې لوې پوهان او لیکوال پیدا کړي- البته پښتو او نورو ژبو ته په بنیادي تعلیم او د ریاست په رسمي کاروبار کښې د دوي واجب مقام ورکولو ده پاره لا اوس هم ډیر کار پکار دې او د دې نه علاوه مونږ په پښتو کښې صرف دوه اخبارونه لرو او ده انټرنیټ د وجې نه ادبي رسالو رواج هم ډیر کم شو ځکه مونږ ته د پښتنو لیک د ترویج د پاره په قومي او سرکاري توګه ډیر کار پکار دې خو دا خبره یا پروپیګنډه بلکل غلطه ده چې د پاکستان کښې د
پښتنو ژبې یا کلتور ته د ریاست د اړخه څه خطره ده-
=============
پاکستان یو کثیرالقومي ملت دې خو په دې وطن ده اوسیدونکو نورو قومونو په شان ده پښتنو هم په نړۍ کښې ده ټولو نه لوي کور دې- ده سرکاري اندازو ده جائزې مطابق ده نړۍ په کم و بیش ۴۵ ملینه پښتنو زبانه خلکو کښې ۳۵ ملینه په پاکستان کښې اوسي او ده دې نه علاوه په ملینونو نسلاََ پښتانه یا پټهانان ده پنجاب او ده سند ده معاشرت حصه چې ده لودیانو، شیرشاه سوري او احمد شاه غوندې پښتنو باچایانو نه علاوه ده مغلو په وخت کښې ده دې علاقو ده پښتنو جرنالانو او حاکمانو په ملاتړ دیره شوي ووچې اوس مقامي ژبې لکه پنجابي، سرائیکي یا بیا اردو وائي- په دې حساب په نسلي او لساني توګه ده نړۍ ده ۸۰% نه زیات پښتانه نَن پاکستانیان دي چې په فارسي تاریخي ادب کښې به ورته ده ایرانیانو په ژبه افغان او په هندي اصطلاح کښې به ورته پټهان وایو خو ده دوي په خپله ژبه او دستور کښې ورته پښتانه واۍ چې پښتو کوي او واۍ او پښتونخوا يي په پاکستان کښې ده وطن نوم دې ـ نَن ده پټهان ټکې ده غیرهندي نسلونو ده پاره یو عمومي ټکې دې او افغان ده افغانستان ده وګوړو ده پاره یو عمومي اصطلاح- ده پښتو ژبې ادب او ثقافت زیږیدلې او لوې شوې په اوسنۍ خیبر پښتونخوا کښې دې چې اوس ده پاکستان یوه اهمه برخه ده- ده پښتو ژبې معلوم ادبي تاریخ ده پیر روښان ده کتاب خیرالبیان نه شروع کیږي- پیر روښان یو فلسفي او قامي اتل وو چې په بنیادي تعلق یې ده وزیرستان ده برکیانو ده قبیلې سره وو خو زیږدلې په ۱۵۲۵ء کښې په اوسني پنجاب کښې وو او ده پښتو ده حروف تحجي ایجاد کوونکې وو- ده هغه نه پس ده یوسفزو ده وطن ده وزير شیخ ملي دفتر او ده اخوند درویزه بابا تصنیفات ده پښتو ژبې ړومبۍ ادبي اثاثې وې او بیا ورپسې ده خوشال خان خټک او رحمان بابا ده شاعرۍ روښانه ادبي دور وو-
------------------------------------------------
ده پاکستان ده جوړیدو نه پس پښتانه سره ده خپلې او کلتور ده ملک په ټولو حصو کښې ده کاروبار، مزدورئ او سرکاري نوکرو ده پاره میشته شو او نَن که یو طرف ده پښتوخواه په خوا کښې ده پاکستان دارلحکومت اسلام اباد ده پیښور نه پس ده پښتنو ده ابادۍ ده ټولو نه لوې تناسب لري نو بل طرف ته ده ملک ده ټولو نه لوي ښار او تجارتي مرکز کراچئ په نړئ کښې ده ټولو نه لویه ښاري پښتانه ابادي لري چې پښتانه پکښې ده پنجاب او سند ده خلکو نه هم زیات دي او ده مزدور نه راواخله تر ده سند ده حاکمانو او لویو کاروبارونو ده مالکانو په توګه مستقل میشته دي- ده کمو پښتنو نه چې په اوسني هند او پنجاب کښې پښتو هیره شوې هغه ده مملکت خداداد پاکستان ده جوړیدو نه سوونه کاله مخکښې شوې ده- ده پښتنو په حمایت او ده دې سیمې ده نورو مسلمانانو سره په شریکه ده هلو ځلو او قربانو سره چې پاکستان جوړ شوې نو ده رحمان مومند بابا، حمید مومند بابا او خوشال خټک نه راروخله تر غني خان بابا او حمزه شنواري بابا پورے ده پښتو په ادبیاتو ده تاریخ ده ټولو نه زیات کار ده پیښور پښتو اکیډمئ کړې- د چارسدې ده خاورې د محمد اعظم اعظم، د مردان د خاورې همایون هما، د دیر ده خاورې اباسین یوسفزئ، د خټکو ده سیمې ډاکټر راج ولي خټک، د نوښار د سیې سعدالله جان برق او د پیښور قلند مومند د پاکستان ادارو پیدا کړي چې د پښتو خدمت یې د مور پشان کړې- د پښتو فنون لطیفه لکه ډرامه او د نوي دور د پښتو موسیقي نړئ ته ریډیو پاکستان پیښور او پاکستان ټیلي ویژن پیښور ورپیژندلې- خیال محمد استاد، ګلنار بیګم، معشوق سلطان، رفیق شنواري، ماه جبین قزلباش او شکیله ناز ده پاکستان پښتانه اوازونه دي- اسماعیل شاهد (مانې)، قاضي ملا، سردار باچا، او سید رحمان شینو، بدر منیر، اصف خان، یاسمین خان، جميل بابر (سپین خان) او ده کوټې حبیب پانیزئ (بیلتون) ده پاکستان ده ټیلي ویژن او سینیما ده پښتو ډرامې او فلم په لار ده پښتو ده فنون لطيفه ده روښانه و خت بنیاد ایښې وو-
---------------------------------
پښتو وایونکي ورځ په ورځ زیاتیږي ـ شل کال مخکې سندهي د پاکستان دویم لویه ژبه وه خو اوس پښتو د پاکستان لویه ژبه ده ـ مخکې په پاکستان کښې یو راډیو پیښور وو چې په څلرویشت ساعتو کښې ټول دري ساغت د پښتو نشریات خپرول ـ ـاوس تقریباً په هر یوه ولسوالۍ کښې د پښتو خپل ایف ایم راډیو لرو ـ دا خیبر نیوز ـ ای وې ټې خیبر ـ مشرق ټې وې ـ پشتو ون ـ بول پښتو او داسی نور واړه چینلونه د پښتو لرو ـ په کال کښې په پښتو ژبه زرګونه کتابونه چاپ کیږي ـ ـپه پاکستان کښې ده پښتنو کلتور په خپله ده پښتو ژبې حفاظت کوي ځکه چې ده ملک په هره ګوټ کښې ده هر حیثیت پښتانه ده خپلو بچو سره خبرې په پښتو کښې کوي- د دې مقابله کښې د پنجاب خلق پنجابي او سند خلک خپلې مورني ژبې کلیوالې او د په رسمي توګه د هغې وئیل د کم تعلیم نخه ګنړي او چې په ښارونو کښې میشته شي نو اردو وائ چې درباري او فرهنګي ژبه ګنړل شي- دغه شان په افغانستان کښې د پښتو په نوم رسمي حیثیت دي خو ړومبې خو د کابل اکثر پښتانه حاکمان په پښتنو بلد نه وو او بل دا چې په افغانستان کښې د غیر پښتنو مورنۍ ژبه دري یا فارسي ده چې په دې سیمه کښې د انګریز د راتلو نه مخکښې د ټولو دولتونو درباري او رسمي ژبه پاتې شوې او یو لوې ادبي تاریخ او سرمایا لري او په دې وجه د افغانستان د افسر شاهئ او ضابتو ژبه ده او په مقابله کښې یې د افغانستان پښتانه په ادبي توګه او تعلیمي توګه ډیر کمزورې تاریخ او حالت لري- په دې وجه اکثر افغاني پښتانه شته من خلک او واکداران په کورونو کښې هم دري وائ او په کابل کښې اکثر پښتنو وړو له هم پښتنو نه ورځي او د وسني شمیرې مطابق د پښتنو ابادي په کابل کښې ۲۵% پاتې ده- په پاکستان کښې اردو او انګریزي سرکاري او بین الملتي رسمي حیث لري- انګریزي خو نریواله ژبه ده خو د اردو هم د پښتنو سره په ثقافتي توګه د مقابلې کیفیت نه دې ځکه چې په پاکستان کښې دا د یو نسلي قوم مورنۍ ژبه نه ده, بلکه په جنوبي او مرکزي ایشیا کښې د مسلمان تهذیب یو کثیرالقومي اثاثه ده چې پښتنو، پنجابیانو، سندیانو او هندي مسلمانانو ټولو پکښې لوې پوهان او لیکوال پیدا کړي- البته پښتو او نورو ژبو ته په بنیادي تعلیم او د ریاست په رسمي کاروبار کښې د دوي واجب مقام ورکولو ده پاره لا اوس هم ډیر کار پکار دې او د دې نه علاوه مونږ په پښتو کښې صرف دوه اخبارونه لرو او ده انټرنیټ د وجې نه ادبي رسالو رواج هم ډیر کم شو ځکه مونږ ته د پښتنو لیک د ترویج د پاره په قومي او سرکاري توګه ډیر کار پکار دې خو دا خبره یا پروپیګنډه بلکل غلطه ده چې د پاکستان کښې د
پښتنو ژبې یا کلتور ته د ریاست د اړخه څه خطره ده-
No comments